Chronobiologia to dziedzina nauki zajmująca się badaniem naturalnych cyklów biologicznych organizmów, do których zaliczamy między innymi pory roku czy cykl dobowy (cykl snu i czuwania u ludzi i zwierząt oraz spoczynku i wegetacji u roślin). Dodatkowo należy uwzględnić cykle kulturowe oraz cywilizacyjne, czyli praca w godzinach porannych, popołudniowy relaks w domu oraz zabawa i rozrywka wieczorem. Wspomniana chronobiologia bada również chronotyp czyli wewnętrzny zegar biologiczny każdego z nas i wskazuje najlepsze okresy aktywności oraz odpoczynku. Choć najczęściej słyszymy o dwóch podstawowych chronotypach określanych mianem ranny ptaszek oraz nocny marek, wielu naukowców wyróżnia trzy: typ poranny, wieczorny oraz typ pośredni. Według badaczy typ pośredni jest najbardziej zgodny z porami dnia i nocy. Warto poznać swój typ i jeśli to możliwe dopasować do niego nasze poszczególne aktywności. Zwiększy to naszą wydajność w pracy, pozwoli idealnie dopasować pory snu oraz tak zaplanować dzień by zapewnić sobie wysoki poziom energii. Jakie cechy charakteryzują te powyższe typy?

Ranny ptaszek

Typ poranny zwany „ranny ptaszkiem” lub „skowronkiem” wcześnie wstaje lecz również wcześnie kładzie się spać. Dość szybko osiąga również optymalny poziom pobudzenia, aktywności i wydajności fizycznej i umysłowej. Z czego to wynika? Naukowcy przeprowadzili szereg badań eksperymentalnych, a zebrane dane informują nas o tym, skąd biorą się różnice pomiędzy tymi dwoma typami. Bez wątpienia największy na to wpływ ma nasz wewnętrzny zegar biologiczny, regulujący temperaturę naszego ciała oraz zawartość melatoniny czyli hormonu snu w płynach ustrojowych oraz kortyzolu. Wykazano, że ranny ptaszek o około 3 godziny wcześniej osiąga najwyższe stężenie melatoniny i później jej spadek, w porównaniu do nocnego marka. Podobna reguła odnosi się do kortyzolu. Ranny ptaszek znacznie wcześniej niż nocny marek osiąga jego optymalny poziom. Ponieważ kortyzol działa pobudzająco i mobilizuje do większej aktywności, ranny ptaszek już od wczesnych godzin porannych sprawnie funkcjonuje i posiada doskonałe samopoczucie. Sen rannych ptaszków jest według badań znacznie lepszy jakościowo niż nocnych marków. Zasypiają oni dużo szybciej (krótsza jest latencja snu) a ich sen trwa dłużej oraz jest znacznie stabilniejszy (regularny). Jakie są najważniejsze plusy z bycia rannym ptaszkiem? Przede wszystkim dysponujemy większą ilością czasu, możemy rozkoszować się poranną ciszą i bez pośpiechu wypić kawę. Nie narażamy się na pośpiech i stres związany z dotarciem do pracy na czas. Jesteśmy dłużej wystawieni na ekspozycję naturalnego światła dziennego. Wczesne wstawanie ma jednak również swoje minusy. Wieczorem szybko opadamy z sił i stajemy się senni. Oglądnięcie filmu w całości może być sporym wyzwaniem, wyjście wieczorem do restauracji czy kina lub spotkanie z przyjaciółmi również.

Nocny marek

Nocny marek to osoba, która jest w najlepszej formie późnym wieczorem i nocą, nie lubi wstawać wcześnie rano. Wraz z upływem dnia jej wydajność wyraźnie wzrasta i osiąga najwyższy poziom około 21.00. Czy hormony sterujące naszym organizmem to jedyne czynniki mające wpływ na nasze upodobania? Zauważono duże znaczenie pory roku w jakiej się urodziliśmy na nasz chronotyp. Zdecydowana większość rannych ptaszków urodziła się w okresie jesienno-zimowym natomiast większość nocnych marków wiosną i latem. Duży wpływ na to jakim typem jesteśmy ma więc również faza świetlna, wpływająca na stężenie melatoniny. Wielu badaczy podkreśla ważność uwarunkowań genetycznych, według nich typ chronologiczny jest dziedziczny. Jeżeli któreś z rodziców jest nocnym markiem istnieje duże prawdopodobieństwo, że i ty nim będziesz. Jakie są plusy i minusy bycia tzw. sową? Według badań osoby preferujące wieczorną i nocną aktywność są w stanie koncentrować się na badaniach dłużej i są dłużej produktywne. Wykazują się większą kreatywnością a idealne byłyby dla nich wolne zawody, w których sami decydowaliby o porach aktywności. Tryb życia nocnego marka pozwala na dużą aktywność towarzyską, spotkania z przyjaciółmi, wieczorne wyjścia, mają więc znacznie interesujące życie pod względem rozrywek. Płacą za to jednak dość wysoką cenę, kiedy muszą wstać rano do pracy. Często są zmęczeni i ciężko im wskoczyć na wysokie obroty. Poranny pośpiech często skutkuje brakiem śniadania, chaosem oraz spóźnieniem.

Czynniki środowiskowe, społeczne i inne mające wpływ na nasz chronotyp

Poza genami, działaniem melatoniny oraz kortyzolu na nasz chronotyp może mieć wpływ również to, gdzie żyjemy, jaką mamy płeć oraz jaki styl życia prowadzi środowisko, w którym funkcjonujemy i jakie ma normy kulturowe. Wśród rannych ptaszków więcej jest kobiet niż mężczyzn. Jest to niewielka różnica, ale zauważalna statystycznie. Nasze upodobania i preferencje odnośnie pory zasypiania i wstawania zmieniają się również wraz z wiekiem. Im jesteśmy starsi, tym wcześniej kładziemy się spać i wcześniej wstajemy.

Również miejsce zamieszkania nie jest bez znaczenia. W przeważającej większości mieszkańcy Europy północnej, centralnej oraz wschodniej są typami porannymi, natomiast mieszkańcy krajów o cieplejszym klimacie preferują raczej wieczorną aktywność.

 

Niezależnie od tego czy nasz chronotyp to ranny ptaszek czy nocny marek, niezależnie od tego czy kładziemy się spać o 21.00 czy 1.00 w nocy zadbajmy o odpowiednie warunki wypoczynku. Wygodny sen na komfortowym materacu pozwoli nam się odpowiednio zregenerować. Dobierz jego twardość do wagi, a surowce do oczekiwanych właściwości. Do wyboru masz materac miękki aż do materaca bardzo twardego, materac na sprężynie bonellowej, materac lateksowy, materac piankowy lub materac pocketowy. Ze względu na rodzaj użytych materiałów wyróżniamy materac lateksowy, materac kokosowy, materac z trawą morską, materac wysokoelastyczny, materac z końskim włosiem oraz materac termoplastyczny. Dobry sen wpływa pozytywnie na naszą wydajność w ciągu dnia, koncentrację i nastrój.

Zobacz też nasze inne artykuły:
- Jaki materac dla singla? Pomagamy w wyborze materaca dla śpiących w pojedynkę
- Dobry materac do łóżka czyli jaki?
- Sypialnia w stylu minimalistycznym